Miras mallarında mülkiyet
Bir eşya üzerindeki mülkiyet hakkı, bir şahsa ait ise “ferdi mülkiyet”, birden fazla şahsa aitse “birlikte mülkiyet” söz konusu olmaktadır. Birlikte mülkiyet ise “paylı mülkiyet” ve “elbirliği mülkiyeti” olmak üzere ikiye ayrılır. .
Miras ölümle açılmakta olup, ölenin bütün hak ve borçları bir bütün halinde ölüm anında kendiliğinden mirasçılara geçmektedir. Ölüm olayı ile mirasın geçmesi aynı anda meydana gelmektedir ve mirasçıların kabulüne ihtiyaç bulunmamaktadır. Mirasçıların birden fazla olması halinde ise mirasçılar arasında kanundan doğan bir miras ortaklığı meydana gelmektedir ve mirasçıların mülkiyet hakları elbirliği mülkiyet hükümlerine tabidir.
Elbirliği mülkiyeti
Elbirliği mülkiyeti; kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeler dolayısıyla mallara birlikte malik olanların mülkiyetidir (TMK m.701/1). Miras ortaklığında mirasçıların terekedeki mülkiyet hakkı elbirliği mülkiyeti şeklindedir. Elbirliği mülkiyetinde malikler arasında “ortaklık” ilişkisi vardır. Elbirliği mülkiyetinde ortakların belirlenmiş payları olmayıp her birinin hakkı, ortaklığa giren malların tamamına yaygındır (TMK m.701/2).
Elbirliği mülkiyetinde ortaklığın kapsamını doğrudan kanun veya kanunda öngörülen sözleşme tipi belirler. Ortakların hak ve yükümlülükleri de kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeyle belirlenir.
Kural olarak kanunda veya sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadıkça, gerek yönetim, gerek tasarruf işlemleri için ortakların oybirliğiyle karar vermeleri gerekir. Elbirliği mülkiyetinin tüzel kişiliği yoktur bu yüzden herhangi bir organı da bulunmamaktadır. Elbirliği mülkiyetinde ortaklığı yönetme kural olarak ortakların tamamına aittir.
Elbirliği mülkiyetinde, tasarruf işlemi mahiyetinde olan dava açma işlemi ortakların
oybirliğiyle yapılmalıdır. Tek bir ortağın dava açması halinde diğer ortakların muvafakati alınmadan dava sürdürülmemelidir. Ancak, istisnai bazı hallerde ortakların tek başına dava açabilmelerine olanak tanınmıştır. Elbirliği mülkiyetine tabi miras ortaklığındaki mallar nedeniyle ecrimisil davası örnek olarak verilebilir. Herhangi bir ortak tarafından tek başına açılabilir çünkü ecrimisil alacağı miras payı oranında bölünebilir mahiyette bir alacaktır.
Elbirliği mülkiyetinde konu ortak malların korunması için gerekli tedbirleri her ortak tek
başına alabilir. Ortağın ortak malları korumak amacıyla tek başına dava açma yetkisi de bulunmaktadır.
Paylı mülkiyet
Paylı mülkiyet; birden çok kimsenin, maddi olarak bölünmüş olmayan bir şeyin
tamamına belli paylarla malik olmasıdır. Paylı mülkiyette her bir paydaşın pay oranı belirlenmiştir. Aksine anlaşma yoksa pay oranları eşit olarak kabul edilir. Paydaşlar, pay oranlarını diledikleri gibi farklı oranlarda belirleyebilirler.
Paylı mülkiyete konu eşya maddi olarak bölünmüş değildir. Bu nedenle paydaşlar
eşyanın tamamı üzerinde belli paylarla maliktirler. Paydaşlardan her biri kendi payı bakımından malik hak ve yükümlülüklerine sahip olur. Pay devredilebilir, rehnedilebilir ve alacaklılar tarafından haczettirilebilir. Paylı mülkiyet, en az iki kişinin aynı eşya üzerinde birlikte mülkiyet hakkına sahip olmasıdır. Tek kişi paylı mülkiyete sahip olamaz.
Paydaşlar, kendi aralarında oybirliği ile anlaşarak paylı mülkiyete konu maldan yararlanma , malı kullanma ve malın yönetimine dair hususlarda kanun hükmünden farklı olarak düzenleyebilirler. Paydaşlar tarafından birlikte imzalanan sözleşmenin yine oybirliğiyle feshi gerekir.
Paylı mülkiyette ortaklığın giderilmesi davasının amacı bireysel mülkiyetin kurulmasıdır.
Her ortak diğer ortakları davalı göstererek ortaklığın giderilmesi davasını açabilir. Ortaklık giderilmesi, paylı mülkiyetin sona erdirilmesi, ortakların mal üzerindeki haklarının sona erdirilmesi veya birinin mal üzerindeki hakkını satması ya da devretmesi gibi işlemleri içerir.
İzale-i Şuyu (Ortaklığın Giderilmesi) Davası
İzale-i şuyu yani ortaklığın giderilmesi davaları paylı mülkiyete tabi veya miras sonucu
terekeye dahil olan mallar üzerinde kazanılan elbirliği ortaklıklarında, ortakların söz konusu malı paylaşma konusunda kendi aralarında anlaşma sağlayamamaları üzerine başvurabilecekleri bir çözüm yoludur.
İzale-i şuyu, ortaklığı sona erdirerek mal paylaşımı yapmayı sağlayan bir dava türüdür.
Bu dava, paylı veya elbirliği mülkiyetine konu olan taşınmaz veya taşınır mallar için kullanılır. İzale-i şuyu davası, ortakların bireysel mülkiyete geçmesini sağlayarak ortak mülkiyetin sona erdirilmesini hedefler.
Elbirliği mülkiyetinde ortaklığın giderilmesi davasını herhangi bir ortak diğer tüm
ortaklara karşı açar. Davanın sonuçlandırılabilmesi için tüm ortakların davada taraf olması zorunludur.
Ortaklığın giderilmesi (İzale-i Şuyu) iki yöntemle mümkündür:
-Aynen Taksim Suretiyle İzale-i Şuyu (Ortaklığın Giderilmesi): Taşınır veya taşınmaz malın aynen bölünmesidir. Örneğin, değeri eşit iki parçaya bölünebilen bir arsanın ikiye bölünerek paydaşlığın giderilmesi.
-Satış Suretiyle İzale-i Şuyu (Ortaklığın Giderilmesi): Taşınır veya taşınmaz malın icra yoluyla satılarak bedelinin paydaşlar arasında bölüştürülmesidir.
Dava sürecinde mahkeme malın fiili ve hukuki bölünebilirliğini değerlendirir. Eğer mal
bölünemeyecek nitelikteyse satış yoluna gidilir ve açık artırma yoluyla satış yapılır. Satıştan elde edilen gelir, tarafların hisseleri oranında paylaştırılır.
Ortaklığın giderilmesi davalarında, dava açılmadan önce arabuluculuk başvurusu yapılması zorunludur. Herhangi bir paydaş taşınır veya taşınmaz maldaki ortaklığa son verilerek ortaklığın bitirilmesini talep edebilir. Paydaşlar, kendi aralarında malı nasıl pay edeceklerine dair bir anlaşma yaparak ortaklığa son verebilirler. Anlaşma yoluyla ortaklık sonlandırılamaz ise, paydaşlardan biri diğer tüm paydaşlar aleyhine izale-i şuyu davası açarak dava yoluyla ortaklığın giderilmesini isteyebilir. İzale-i şuyu davası, ortak mülkiyete konu olan malın durumuna ve tarafların anlaşmazlığına göre her zaman açılabilir.
Tüm paydaşların ortaklığın giderilmesi davasında yer alması zorunludur. Tüm ortaklar davaya dahil edilmeden davanın sonuçlandırılması mümkün değildir.
İzale-i şüyu davasında yetkili mahkeme taşınmaz malın bulunduğu yer mahkemesidir.
Görevli mahkeme ise Sulh Hukuk Mahkemesi’dir.
コメント